หน้าร้อนก็ร้อนมากอยู่แล้ว เราทำลายอากาศดีดีของบ้านเราด้วยการเผาป่า
อย่าเพิ่มอากาศไม่ดีให้บ้านของเรา หยุดการเผาขยะ นอกจากช่วยกันดูแลอากาศของเรา ยังเป็นการป้องกันความเสี่ยงต่อสุขภาพ โดยเฉพาะกลุ่มเด็ก กลุ่มพ่ออุ้ยแม่อุ้ย และกลุ่มที่มีโรคภัยไข้เจ็บที่ภาวะร่างกายค่อนข้างอ่อนแอ แต่ที่จริงไม่ว่าใครก็พร้อมจะป่วยได้ ถ้าต้องสูดอากาศที่มีภาวะหมอกควันคลุมเมือง
หากเรามองทะลุหมอกควันที่รุนแรง ก็ยิ่งน่าเป็นห่วง เพราะนั่นคือการเผาป่า ป่าที่บ้านเราเหลือพื้นที่ความอุดมสมบูรณ์น้อยลงทุกวัน
และในทางกลับกัน เราลองมาเตรียมปลูกต้นไม้กันเถอะค่ะ แม้จะต้นเล็กต้นน้อย ก็มีความหมายทุกต้นค่ะ ปลูกในบ้านเรา ในสวนของเรา ไม่ว่าจะมีพื้นที่มากน้อย ขอเพียงติดหัวใจให้กับต้นไม้ ก็มากพอที่จะเห็นต้นไม้เติบใหญ่
แล้วหน้าแล้ง หน้าร้อนอย่างนี้จะชวนปลูกต้นไม้หรือ ไม่รอหน้าฝนหรือ ก็ตอบได้ว่าไม่จำเป็นต้องรอ เพราะบางชนิดเราปลูกได้เลย บางชนิดเราเตรียมต้นกล้าไว้ เก็บเมล็ดพันธุ์ไว้ พอฝนมาก็พร้อมปลูกได้ ถ้าเราต้องการปลูกในแปลงใหญ่ ควรหาเมล็ดพันธุ์ หรือต้นกล้าไว้ แต่สำหรับท่านที่ต้องการปลูกในบ้าน เราลองมาดูว่า มีต้นไม้ชนิดใดที่เราจะสามารถปลูกได้หรือเตรียมเมล็ดพันธุ์ หรือต้นกล้า
เมล็ดพันธุ์ ที่เราควรเตรียมไว้ปลูก ควรเป็นเมล็ดพันธุ์พื้นเมือง แต่ถ้าหาไม่ได้ หรือเก็บตามสะดวก บางทีไม่ต้องหาอื่นไกล ก็แบ่งมาจากพืชผักที่เราซื้อมารับประทาน เลือกที่ผลแก่ก็เก็บเมล็ดพันธุ์ได้ เช่น มะละกอ,ข้าวโพด(ข้าวสะลี),ผักกาด,ถั่วต่างๆ,บวบ(บ่ะนอย),แตงกวา(บ่ะแต๋ง),งา,พริก,มะเขือ,บ่ะเขือส้ม(มะเขือเทศผลเล็ก พันธุ์พื้นเมือง)
บ้านเราดั้งเดิม พันธุ์เฉพาะถิ่น หรือบางชนิดก็เก็บมาจากป่า มีการเก็บเมล็ดพันธุ์ไว้เอง เก็บไว้บนแคร่ไฟ หรือเก็บแขวนไว้ทั้งฝักทั้งผล เมื่อจะเอามาปลูกค่อยแกะเมล็ดออกมา ปัจจุบัน รูปแบบการเก็บเช่นนี้ ยังพอมีอยู่ในเขตชนบทหรือพื้นที่ป่าเขา โดยเฉพาะพี่น้องชนเผ่าที่อยู่บนดอย แม้จะถูกรุกด้วยพืชสมัยใหม่ หรือพืชเพื่อการค้า แต่ก็มีไม่น้อยที่มีการเก็บสืบทอดพันธุ์ดั้งเดิม และมีกลุ่มอาสา ,หน่วยงาน หรือองค์กรเครือข่าย หลายพื้นที่ มีการเก็บเมล็ดพันธุ์และยังมีการบริจาคต่อ แบ่งปันหรือแลกเปลี่ยนกัน ก็เป็นวิธีคิดและเป็นแนวทางที่เป็นประโยชน์มาก แต่สำหรับคนทั่วไปหรือในเมือง หรือการเกษตรเชิงเดี่ยว ก็มักต้องซื้อเมล็ดพันธุ์ที่แพงมากมาก แถมเป็นพันธุ์ที่เป็นลิขสิทธิ์ของบริษัททุนใหญ่ในลักษณะของพืชที่ผูกขาด และเป็นพืชที่ปลูกใช้ยาใช้ปุ๋ย
ส่วนการเก็บประเภทหัว เช่น มันเทศ(มันแก๋ว), เผือก,มันมู่ ส่วนการแบ่งต้นหรือหน่ออ่อน เช่น กล้วย,สะระแหน่,ผักไผ่,คาวตอง ส่วน ต้นหอม ก็แบ่งจากหอมแดงที่ซื้อมาจากตลาด เตรียมดินในแปลงหรือในกระถาง ก็เอาหัวหอมลงดินปลูกเลย บางคนชอบเอาใบกระเทียม ก็ปลูกกระเทียมไว้สำหรับกินใบ การเตรียมแบบอื่นก็มีหลายรูปแบบ เพียงแต่ไม่นิยมทำในหน้าร้อน เช่น การติดตา การตอน การต่อกิ่ง การทาบ แต่ก็ใช่ว่าทำไม่ได้ ถ้าเราทำเพียงไม่มากพอที่จะดูแลให้น้ำได้
นอกจากนี้ยังมีพืชอีกหลายประเภทที่สามารถแยกกอ หรือแยกหน่อ ปักชำ ทางกิ่ง ตอนกิ่ง ทำให้เราสามารถต่อพืชพันธุ์ได้หลายวิธี
พืชบางชนิดที่เราปลูกในบ้าน บางคนก็เชื่อว่า ถ้าเราตั้งใจปลูกมักไม่ขึ้น หรือถ้าย้ายก็มักจะเฉาตาย แต่เราโยนๆเมล็ดไว้ในสวนเดี๋ยวพองอก ก็เติบโตให้ดอกให้ผล และสำหรับนักปลูกพืชหน้าใหม่ หรือหน้าเดิมที่ไม่ได้ทำมานานแล้ว ปัจจุบัน ก็อาศัยข้อมูล ในค้นหาในเว็บไซต์ต่างๆมากมาย ก็น่าสนใจและมีประโยชน์ แต่ก็ควรระวังหากสั่งซื้อเมล็ดพันธุ์ หรือต้นกล้า จากเว็บไซต์ ควรศึกษาให้ดีก่อน เช่น ต้นไม้หายาก,ปรับปรุงพันธุ์ หรือเป็นพืชเศรษฐกิจในอนาคต
พืชมีหลายประเภท เราสามารถมีทั้งไม้ผล พืชผักสวนครัว พืชเครื่องปรุงเครื่องเทศ พืชสมุนไพร พืชใบเขียว พืชคลุมดิน พืชประดับ พืชไม้ดอกสีสวย ไม้ดอกกลิ่นหอม เริ่มเห็นบ้างแล้ว สำหรับบ้านที่มีสนามหญ้าสวยๆ บางบ้านก็ปรับเป็นแปลงผัก เริ่มปลูกจากต้นไม้ที่ชอบ บางบ้านพื้นที่น้อย ก็หาวิธีใหม่ๆ ไอเดียใหม่ๆมาปลูกปลายชนิดผสมผสานกันในกระถางเดียวกัน เก็บมาได้กินบ้างแม้ไม่พอทุกมื้ออาหาร แต่นี่คือพืชผักปลอดภัยที่เราปลูกเองกับมือ แถมการปลูกต้นไม้แต่ละครั้งหากชวนลูกหลานได้ชวนกันปลูก ก็ยิ่งทำให้ความเป็นดิน เป็นคน ได้หลอมรวมกัน
จึงขอเชิญชวนทุกท่าน เก็บเมล็ดพันธุ์ เพาะต้นกล้า หาต้นไม้มาปลูก ถ้าเราปลูกพืชหน้าร้อน ดูแลให้ดี พอถึงหน้าฝน ก็พร้อมจะโตได้ทันที ส่วนบางชนิดเราเตรียมไว้ พอถึงหน้าฝนก็พร้อมจะลงมือปลูกให้ฝนช่วยเลี้ยง เป็นต้นเป็นผลเป็นดอก ให้เราได้ใช้ประโยชน์ เพิ่มความชุ่มชื้นให้ผืนดิน
©สุภฎารัตน์
หมายเหตุ ลงพิมพ์ในหนังสือพิมพ์ไทยนิวส์ ฉบับวันพุธที่ 6 มีนาคม 2556..คอลัมน์ภูมิปัญญาเพื่อสุขภาพ หน้า 5