ตัวเลขทางสถิติมีปรากฎให้สาธารณชนรับทราบว่า โรคภัยที่เป็นปัญหาของมนุษย์เรา มักเกิดจากพฤติกรรมการบริโภค การกินการอยู่ที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ และความคิดจิตใจ
หนึ่งในปัญหาคือค่านิยม ที่เป็นตัวกระตุ้นให้เราบริโภค กินอยู่ ตามใจและมีความต้องการไม่สิ้นสุด
ค่านิยมอะไรบ้าง ที่เป็นส่วนหนึ่งของปัญหา มีตัวอย่างเช่น
ด้านอาหาร เช่น อาหารสำเร็จรูป อาหารปรุงแต่ง อาหารปรุงสุกพร้อมรับประทาน อาหารในภัตตาคาร ร้านราคาแพง น้ำอัดลม น้ำสารพัดสีที่มีขาย เหล้า เบียร์ ขนมฯลฯ ซึ่งเป็นกลุ่มอาหาร เครื่องดื่ม ที่เป็นไปตามกระแสของการตลาด การโฆษณา
ด้านความงาม เช่นกลุ่มเครื่องสำอาง ความขาว ความใส เด้ง ใส กลุ่มศัลยกรรม เช่นฉีดโบทอกซ์ ผลิตภัณฑ์ความงามสารพัดรูปแบบ สารพัดวิธี
ด้านความสะดวกสบาย เช่น ไม่ต้องทำเอง ซื้อเอาง่ายดี ไม่ต้องปลูกเอง ไม่ต้องทำเอง เสียเวลา
ด้านอารมณ์ ตามชอบ ตามกระแสสังคม เช่น กินตามใจ ชนิดใดที่ชอบ ชนิดที่คนนิยม อินเทร์น และก็ต้องมีปริมาณ มากๆ เยอะๆ เสื้อผ้าหน้าผม ข้าวของเครื่องใช้
ด้านความรู้ความเข้าใจ ไม่รู้เท่าทัน เช่น เชื่อตามโฆษณา รับข้อมูลผิด ซึ่งกลุ่มนี้ที่มีปัญหามากขึ้น คือกลุ่มผลิตภัณฑ์เสริมสุขภาพ ผลิตภัณฑ์ความงาม ผลิตภัณฑ์ลดความอ้วน ที่มีการโฆษณาหลอกลวง
นี่เป็นเพียงตัวอย่าง ที่แสดงให้เห็นว่า เป็นการบริโภคจากวัตถุประสงค์ หรือจุดหมายของการบริโภคที่เปลี่ยนแปลงไปจากความต้องการพื้นฐานที่จำเป็นและสอดคล้องกับสถานะ คำนึงประโยชน์ คุณค่าที่แท้จริง กลับถูกกลบด้วยค่านิยมผิดผิด
อย่างไรก็ตามแม้จะมีกฎหมายหลายฉบับ ใช้เพื่อกำกับดูแล เป็นการคุ้มครองผู้บริโภค แต่สำหรับเรื่องค่านิยมผิดผิด เราต้องอาศัยหลักการธรรมะ เพราะค่านิยมของคนเรา ส่วนหนึ่งเกิดจากความเป็นมนุษย์ที่มีกิเลส ตัณหา มีโลภ มีหลง อีกสาเหตุหนึ่งเกิดจากการสร้างค่านิยมจากกลไกการตลาด เพื่อให้เราเข้าสู่ระบบการซื้อ การใช้ อย่างไม่มีขีดจำกัด ผลของกลไกการตลาดคือ กำไร เป็นหลัก
การยึดกระแสของวัตถุนิยม เป็นปัญหาต่อสุขภาพ ต่อชีวิตของเรา ค่านิยมทางสังคม จึงเป็นค่านิยมของความฟุ้งเฟ้อ หรูหรา เกินตัว ไม่ประมาณ ไม่สมเหตุสมผล
ตัวอย่างโรคเรื้อรัง ที่เป็นปัญหาสุขภาพ ก็เกิดจากชนิดของอาหาร ปริมาณ การกิน ความบ่อยความถี่ ความซ้ำซาก การสะสมไขมัน หวาน เค็ม สารเคมี
ตัวอย่างโรคอ้วนที่เป็นปัญหากับคนทั่วโลก โดยเฉพาะประเทศที่มั่งมี หรือประเทศที่ได้รับอิทธิพลอาหารการกินที่อาหารสำเร็จรูป กินเมื่อไหร่ก็ได้ ซื้อเท่าไหร่ก็ได้ มีบริการให้ซื้อให้กินได้ตามใจ พฤติกรรมของการกินเช่นนี้ ก่อให้เกิดภาวะโรคอ้วน และก็ถูกซ้ำเติมด้วย การมียาลดอ้วน กาแฟลดอ้วน ผลิตภัณฑ์ลดอ้วน ควบคุมน้ำหนัก มาขายทุกช่องทาง ส่วนใหญ่ล้วนเป็นผลิตภัณฑ์อันตราย ใช้ไม่ได้ผล หลอกลวง บางชนิดเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีคุณค่าอะไรเลย ราคาแพง หรือราคาหลอกลวง
ตัวอย่างหลายคน มีผลจากการไม่ได้ออกกำลังกาย ไม่ได้ใช้แรงกายในชีวิตประจำวัน ทุกอย่างเป็นบริการของความสะดวกสบาย
ค่านิยมผิดผิด ที่ก่อผลเสีย ทุกวันมีแต่เพิ่มพูน เราควรรู้เท่าทัน สำรวจตนเอง ฝึกฝนที่จะหยุดตนเอง จัดการชีวิตตนเองด้วยสติปัญญาและแสวงหาความรู้จริงเป็นประโยชน์
เนื่องในโอกาสวันสำคัญพุทธศาสนา เราควรนำหลักธรรมมาเป็นแนวทางการบริโภค เป็นการบริโภคบนพื้นฐานของคุณค่า ประโยชน์และความเป็นจริง
นอกจากนี้ ในอนาคต เราอาจต้องมีปัญหาอื่นๆอีกมากมายทางสังคมและการดำรงชีวิต ไม่ว่าจะเป็นการเปลี่ยนแปลงจากการเปิดสังคมอาเซี่ยน ไม่ว่าจะมีกลยุทธ์ทางการตลาดกระตุ้นเร้าให้เราใช้ชีวิตหลงทิศหลงทาง
การมีหลักธรรมของพระพุทธศาสนา จึงเป็นหนทางประเสริฐ เพียงแต่เราเริ่มต้นเรียกสติจากค่านิยมผิดผิดกลับมา
สุภฎารัตน์ สุธีพรวิโรจน์
punnamjai@gmail.com
หมายเหตุ ลงพิมพ์ในหนังสือพิมพ์ไทยนิวส์ ฉบับวันอังคารที่ …31 กค..คอลัมน์คุ้มครองผู้บริโภค หน้า 7
